BEIRNIADWYD Llywodraeth Cymru adroddiad sy’n edrych ar y cymorth a roddir i gyhoeddi yng Nghymru.
Comisiynwyd yr adolygiad eang ei gwmpas gan Ken Skates ym mis Medi 2015 a’i gadeirio gan yr Athro Medwin Hughes i ystyried prif amcanion Llywodraeth Cymru wrth gefnogi cyhoeddi a llenyddiaeth yng Nghymru ac i ystyried a oedd yr amcanion hynny’n parhau’n addas ar gyfer yr 21ain ganrif.
Ystyriwyd hefyd y gefnogaeth gyfredol ar gyfer cyhoeddi a llenyddiaeth yng Nghymru, y berthynas rhwng y cyrff sy’n gyfrifol am roi’r gefnogaeth, effaith datblygiadau digidol ar y diwydiant cyhoeddi a threfniadau gweinyddol cefnogaeth Llywodraeth Cymru i wasanaeth newyddion Cymraeg ar-lein.
Gan siarad yn y Senedd, croesawodd Ysgrifennydd yr Economi gyfraniad y cyrff partner a’r cyhoedd i’r adolygiad a dywedodd ei fod yn dangos y pwysigrwydd a roddir i draddodiad llenyddol cyfoethog Cymru a’i diwydiant cyhoeddi byrlymus.
Dywedodd Ken Skates: “Mae adroddiad yr adolygiad o gefnogaeth Llywodraeth Cymru ar gyfer cyhoeddi a llenyddiaeth yng Nghymru wedi cyrraedd. Mae’n crynhoi’r dystiolaeth a roddwyd gan gyrff partner, y diwydiant a’r cyhoedd.
“Mae’r panel yn cydnabod y myrdd arferion da a’r gefnogaeth effeithiol i gyhoeddi a llenyddiaeth y dylid eu cadw a’u datblygu at y dyfodol.
“Mae’n enwi’r meysydd lle mae angen i’r gefnogaeth esblygu i ddiwallu anghenion yr oes ddigidol a chafwyd hefyd dystiolaeth glir bod yna broblemau go iawn mewn rhai meysydd, o ran cynllunio strategol, pennu blaenoriaethau, llywodraethiant, rheoli risg, gwariant a sicrhau bod gweithgareddau’n llwydo i gyflawni’r canlyniadau sydd eu hangen arnom.
“Mae’r adroddiad rwy’n ei gyhoeddi heddiw yn cynnig cyfres o argymhellion. Mae rhai ohonyn nhw ar gyfer Llywodraeth Cymru, a rhai eraill ar gyfer y diwydiant a’r prif gyrff cyflawni.
“O ystyried cryfder a grym y dystiolaeth a ddaeth i law, rwy’n bwriadu derbyn y prif argymhellion a bydd Llywodraeth Cymru yn awr yn gweithio gyda’r cyrff perthnasol i’w rhoi ar waith.”
Yn ei adroddiad, mae’r panel yn cynnig dadl gref bod Llywodraeth Cymru’n parhau i roi cefnogaeth ariannol briodol i draddodiad llenyddol dwyieithog Cymru er mwyn iddo allu parhau i ffynnu yn y 21ain ganrif, i sicrhau ei effaith ryngwladol ac i helpu pobl ledled Cymru i’w fwynhau a chymryd rhan ynddo.
Mae’n dadlau dros ddiwydiant cyhoeddi cryf ac arloesol sy’n cynnal swyddi o ansawdd uchel, sy’n cystadlu ar y llwyfan ryngwladol ac sy’n caniatáu i lenorion proffesiynol o bob cefndir i ddatblygu gyrfa yng Nghymru.
Mae’r adroddiad yn cynnwys cyfres o argymhellion y bydd Llywodraeth Cymru’n ymateb yn ffurfiol iddynt maes o law.
Un o’r rheini yw y dylai Llywodraeth Cymru geisio cytundeb gyda Chyngor Llyfrau Cymru i ysgwyddo rhai o gyfrifoldebau Llenyddiaeth Cymru, gan gynnwys Llyfr y Flwyddyn (er mwyn cynyddu ei impact masnachol), bwrsariaethau, gwyliau llenyddol a Llenorion ar Daith a’r ddarpariaeth ar gyfer plant a phobl ifanc.
Dywedodd Ysgrifennydd yr Economi: “Mae rhai o’r newidiadau sy’n cael eu hargymell yn fawr ond maen nhw’n ymateb i anghenion penodol mewn maes penodol. Nid ydynt yn fesur mewn unrhyw ffordd o waith da ehangach y Cyngor Celfyddydau na Llenyddiaeth Cymru gan gynnwys y ffordd wych y maen nhw’n cynnal digwyddiadau a gweithgareddau mawr sy’n gysylltiedig â’n blynyddoedd thematig. Bydd y rheini’n parhau heb eu newid.
“Rwyf wedi cael fy argyhoeddi bod angen cymryd y camau hyn i greu fframwaith o gymorth ar gyfer cyhoeddi a llenyddiaeth sy’n fwy effeithiol ac sy’n addas ar gyfer y dyfodol.”
Adroddiad Fodd bynnag, bu beirniadu ar gyfer diffyg amhleidioldeb a diffyg arbenigedd ymhlith aelodaeth y Pwyllgor.
Cadeirydd y Pwyllgor, yr Athro Medwin Hughes yn ar y Bwrdd o wasg Prifysgol Cymru. Honnir y golygai ei safbwynt ar y wasg Prifysgol Cymru nad oedd achos o wrthdaro buddiannau yn ei rôl ar y Pwyllgor. Tra roedd Llywodraeth Cymru wedi ceisio osgoi’r broblem honno drwy eithrio cyhoeddi academaidd o gylch gwaith y Pwyllgor, yn absenoldeb cyhoeddwr unig academaidd Cymru o’r adolygiad ystyrir mor anghyson.
Mae’r panel hefyd drwy gamgymeriad yn cyfuno grantiau ymlaen llaw awdur y Cyngor Llyfrau â bwrsariaethau llenyddiaeth Cymru.
Nid oes unrhyw ariannu dwbl, fel yr honna’r adroddiad.
Cafodd Llenyddiaeth Cymru gyfarfod gydag Ysgrifennydd y Cabinet a’i swyddogion i godi pryderon difrifol ynghylch yr Adolygiad i Gyhoeddi a Llenyddiaeth. Ymhlith rhain, mae pryderon ynghylch y dystiolaeth a gynhigiwyd yn yr adolygiad a’i berthynas â’r argymhellion.
Dywedodd Datganiad gan Llenyddiaeth Cymru: ‘Mae Llenyddiaeth Cymru yn falch o fod wedi cynnal, mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru a Chyngor Celfyddydau Cymru, nifer o brosiectau sylweddol sydd wedi ehangu’r cyswllt â llenyddiaeth yn ei holl ffurfiau. Mae’r rhain yn cynnwys: Menter Datblygu Llenyddiaeth De Cymru, prosiectau cymunedol yng Nghanolfan Ysgrifennu Tŷ Newydd, Roald Dahl 100 Cymru, Bardd Cenedlaethol Cymru, Bardd Plant Cymru, Awdur Ieuenctid Cymru, Y Lolfa Lên, Diwrnod Rhyngwladol Dylan Thomas, Her 100 Cerdd, a datblygiadau newydd mewn twristiaeth lenyddol.
‘Gan weithio’n agos ag ystod eang o awduron ac unigolion sy’n gweithio ym maes llenyddiaeth, mae Llenyddiaeth Cymru yn ymrwymedig i sbarduno a dathlu rhagoriaeth lenyddol, ymestyn y diffiniad o lenyddiaeth, ei ddemocrateiddio ac ehangu ei gyrhaeddiad.
‘Mae Llenyddiaeth Cymru yn rhan o drafodaethau parhaus â’r rhanddeiliaid allweddol er mwyn datblygu strategaethau a fydd yn fuddiol i’r sector drwyddi draw’.
