MAE rheolwyr pla yn bobl ymroddedig sy’n cadw cefn gwlad yn lan i bawb – i’r ffermwyr sy’n gweithio yno, i warchod byd natur ac i bobl y dref i fynd i fwynhau cefn gwlad.
Yn y rhaglen ddogfen DRYCH: Pla ar S4C nos Sul, 21 Ebrill, 9.00pm, byddwn yn dilyn amrywiaeth ddiddorol o’r bobl sy’n gwneud y swydd hollbwysig yma ar ffermydd a thiroedd agored yng ngogledd a gorllewin Cymru. O’r drudwy i’r twrch daear, o’r llwynog i’r gŵydd gwyllt, o’r wiwer lwyd i’r llygoden fawr, mae’r rheolwyr pla yn barod i’w rheoli ymhob tywydd dros y pedwar tymor.
Dyna i chi reolwyr pla Cyngor Sir Ceredigion, y Wardeiniaid Cymunedol Nigel Jones a Roy Noble, sydd wedi gweithio gyda’i gilydd ers blynyddoedd lawer ac yn dweud eu bod wrth eu bodd gyda’r gwaith o fynd i’r afael â phroblemau plâu.
Mae’r camerâu yn eu dilyn ar nifer o ffermydd y sir wrth iddyn nhw ddefnyddio gwenwyn a maglau i ddal llygod mawr, a’u hatal rhag lledaenu clefydau a bwyta porthiant anifeiliaid.
Meddai Nigel, “Mae’r llygod mawr ymhob man; maen nhw’n experts ar fyw ar unrhyw beth maen nhw’n galler gadael eu marc ar bopeth. Sach chi byth yn mynd i gael gwared arnyn nhw, y cwbl allwch ei wneud yw cadw’r numbers lawr.”
Mae Trystan Bevan, sy’n ffermio yn Eryri, yn benderfynol o reoli plâu ar dir ffermio a thir agored. Ei brif gonsyrn yw rheoli llygod mawr, gan ddefnyddio gynau a chŵn daear, ond mae hefyd yn dal tyrchod daear, sy’n troi tir pori, ac yn clirio gwyddau , sy’n domi’r tir, trwy saethu i’r awyr.
“Does gen i ddim problem hefo’r un anifail, nid lladd er mwyn lladd ydi o, ond lladd er mwyn medru parhau hefo’n busnes amaeth,” meddai Trystan.
I lawr yn Sir Benfro, mae teulu Charlie yn cadw 3,000 o wartheg godro ar ddwy fferm. Mae’r drudwennod yn bla yno gydol misoedd y gaeaf ac maen nhw’n gwario miloedd o bunnoedd yn cyflogi pobl saethu bangers i geisio atal yr adar rhag bwyta a domi dros fwyd anifeiliaid.
Mae’r ffermwr Gethin o Geredigion yn wynebu’r un heriau anodd gyda drudwennod: “Maen nhw’n torri dy galon di,” meddai, “Efallai eu bod nhw’n edrych yn dda ar y pier yn Aberystwyth, ond maen nhw’n bla yma.”
Mae Meurig Rees, swyddog cadwraeth Cymru BASC, y Gymdeithas Saethu A Chadwraeth, yn gweithio i leihau poblogaethau rhai anifeiliaid.
Rydym yn ei ddilyn ar gynefinoedd fferm a thir gwyllt wrth iddo faglu gwiwerod llwyd, sy’n bygwth bodolaeth y gwiwerod coch brodorol, ac yn saethu llwynogod, sy’n lladd defaid a dofenod.
“Mae saethu a chadwraeth yn mynd law yn llaw ‘da’i gilydd yng nghefn gwlad. Ry’n ni’n saethu un anifail i achub anifail arall“meddai Meurig.Byddwn i yn gadael y darn lladd er mwyn lladd gan ei fod yn atgyfnerthu y pwynt nad trohy hunters mo rhain.
